Επιμνημόσυνος Λόγος εις Μνήμη Γεώργιου Γρίβα-Διγενή *



Λεμεσός, 21 Ιανουαρίου 2018
Μαζευτήκαμε σήμερα στον ιερό αυτό χώρο με αισθήματα συγκίνησης και εθνικής υπερηφάνειας για να μνημονεύσουμε, να τιμήσουμε, να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας στο Στράτηγο Γεώργιο Γρίβα, τον απαράμιλλο Διγενή, τον αρχηγό του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Η απόδοση του ελάχιστου φόρου τιμής σε μία εκ των λαμπρότερων μορφών του κυπριακού ελληνισμού, η οποία σφράγισε ανεξίτηλα την πορεία προς την κατάκτηση των δικαιωμάτων της ελευθερίας και του εθνικού αυτοπροσδιορισμού, συνιστά πάνω από όλα πράξη ιστορικού χρέους και σεβασμού.
Ο Γεώργιος Γρίβας-Διγενής αδιαμφισβήτητα αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες μορφές της ελληνικής και της ιδιαίτερης κυπριακής ιστορίας. Η αστείρευτη φιλοπατρία και ο διαρκής πόθος του για την προάσπιση της ελευθερίας της Ελλάδας και της Κύπρου τον ώθησαν στην προσφορά τόσο υψηλών υπηρεσιών, ώστε ανακηρύχθηκε από τα επίσημα πολιτειακά όργανα του ελληνικού και του κυπριακού κράτους ως «Άξιος της Πατρίδος».
Αυτή ακριβώς η συνείδηση του εθνικού χρέους αποτελούσε, με απόλυτη συνέπεια, χαρακτηριστικό του προσωπικού του βίου: ο Γεώργιος Γρίβας δεν έτυχε απλά να συμμετάσχει σε έναν αγώνα περιορισμένης τοπικής ή χρονικής εμβέλειας. Υπήρξε συνειδητά εθνικός αγωνιστής διά βίου. Η επιλογή του να ακολουθήσει στρατιωτική σταδιοδρομία και να φοιτήσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στην Αθήνα έγινε με πλήρη επίγνωση. Η εθνική του δράση ξεκίνησε ήδη με το πέρας των στρατιωτικών του σπουδών. Πολέμησε στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο, την περίοδο 1919-1922, όπου και αποκόμισε τις πρώτες του εμπειρίες από πολεμικές επιχειρήσεις και ιδίως από τη δράση αντάρτικων ομάδων. Αργότερα, κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940-1941, συνέβαλε στην διατήρηση αρραγούς άμυνας στο αλβανικό μέτωπο από διάφορες θέσεις κλειδιά, όπως το 3ο Επιτελικό Γραφείο του ΓΕΣ, το Κλιμάκιο του Γενικού Στρατηγείου και τη θέση του επιτελάρχη της ΙΙ Μεραρχίας στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Στη συνέχεια, τα έτη 1941-1944, συμμετείχε με την ένοπλη οργάνωση «Χ» στο κίνημα Εθνικής Αντίστασης εναντίον της κατοχής της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα. Για τη δράση του, μάλιστα, αυτή τιμήθηκε από το ελληνικό κράτος.
Οι δοκιμασίες της ιδιαίτερης πατρίδας του, Κύπρου, λόγω της αφόρητης βρετανικής αποικιακής κατοχής δεν ήταν δυνατό να τον αφήσουν ασυγκίνητο. Δραστηριοποιήθηκε ενεργά στις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις της εποχής στην Αθήνα, σχετικά με τις τύχες του αλύτρωτου κυπριακού ελληνισμού. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Παύλου Μελά και άλλων Ελλήνων αξιωματικών που, κατά το Μακεδονικό Αγώνα ανταποκρίθηκαν στο προαιώνιο πρόσταγμα του έθνους να αγωνιστούν για την απελευθέρωση των αλύτρωτων ελληνικών εδαφών στη Μακεδονία, εξέφρασε την πρόθεσή του να αναλάβει ένοπλο αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου από την ξένη κατοχή και την ένωσή της με την Ελλάδα. Η στρατιωτική σταδιοδρομία και οι σπουδές του, καθώς και η εμπειρία του σε μυστικές ένοπλες οργανώσεις, ήταν οι λόγοι για τους οποίους του ανατέθηκε από την Επιτροπή Αγώνα, μερικά χρόνια αργότερα, η στρατιωτική αρχηγία της ΕΟΚΑ. Από τη χρονική εκείνη στιγμή και έπειτα, ο ρόλος του υπήρξε καθοριστικός ώστε να πάρει σάρκα και οστά το ένοπλο επαναστατικό κίνημα της Κύπρου. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έπρεπε να δράσει ήταν δυσχερέστατες: στη στρατιωτική υπεροχή των Βρετανών, έπρεπε να συνυπολογισθούν το απειροπόλεμο των Κυπρίων, η έλλειψη πολεμικού υλικού και η αναγκαιότητα για μυστική προπαρασκευή. Ο Διγενής, εργάστηκε με άκαμπτη πίστη, επίμονα και μεθοδικά, μέχρι που κατόρθωσε να δημιουργήσει τον πολισχιδή εκείνο μηχανισμό, ο οποίος ταρακούνησε τα θεμέλια του αποικιακού καθεστώς στην Κύπρου.
Οι στρατιωτικές του αρετές κατά το σχεδιασμό και εφαρμογή του επιχειρησιακού προγράμματος της ΕΟΚΑ έγιναν αντικείμενο θαυμασμού από τους σύγχρονούς του. Χαρακτηριστικά αναφέρω δηλώσεις και σχόλια ειδικών: ο Βρετανός Κυβερνήτης, Στρατάρχης Sir John Harding, δήλωσε ότι «εφόσον ο Γρίβας βρίσκεται στην Κύπρο, η ΕΟΚΑ θα διατηρήσει τη δύναμή της. Αμφιβάλλω όμως αν κανείς από τους υφιστάμενούς του είναι σε θέση να τον αντικαταστήσει». Ο Διευθυντής Επιχειρήσεων εναντίον της ΕΟΚΑ, το 1958, ο Υποστράτηγος Sir Kenneth Darling, παραδέχεται σε σχετική αναφορά του στο Υπουργείο Πολέμου την αδυναμία να αποδιοργανώσει το δίκτυο συνδέσμων της οργάνωσης, παρομοιάζοντάς το με ένα σκουλήκι που, όταν το κόψεις στη μέση, αυτό θα επανενωθεί ή θα αναπτύξει καινούριο μόριο. Την σαφήνεια των διαταγών του Διγενή σχολίασε ο πράκτορας των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, William M. T. Magan, ο οποίος σκιαγραφόντας την προσωπικότητα του αρχηγού της ΕΟΚΑ, εξαίρει την αντίληψη των λεπτομεριών, τη διαύγεια του πνεύματος και την εξαίρετη ευχέρειά του να εκφράζεται ξεκάθαρα, με τις διαταγές του να αποτελούν πρότυπο για κάθε διοικητή αφού ήταν λακωνικές και περιεκτικές. Ο αμερικανός δημοσιογράφος Robert Taber, ο οποίος είχε μακρά εμπειρία στην κάλυψη ενόπλων κινημάτων στην ήπειρο της Αμερικής και το αρχιπέλαγος της Καραϊβικής, σε σχετική μελέτη του κατατάσσει τον αρχηγό της ΕΟΚΑ στους μεγάλους αρχηγούς επαναστατικών κινημάτων. Ας μην παραλείψουμε, εξάλλου, και τον Κουβανό επαναστάτη Fidel Castro ή τον Ιρλανδό Seamus Murphy, οι οποίοι είχαν παραδεχτεί ότι οι αγώνες του Διγενή εναντίον της βρετανικής αποικιοκρατίας αποτέλεσαν έμπνευση γι’ αυτούς και τα κινήματά τους.
Η σφραγίδα του Διγενή παρέμεινε ανεξίτηλη. Είχε την ικανότητα να μεταλαμπαδεύει έναν άκρατο ιδεαλισμό, ο οποίος συνέπαιρνε τις λαϊκές μάζες και ενέπνεε ανθρώπους απλούς να μεταμορφωθούν σε επικούς ήρωες. Οι ηγέτες απελευθερωτικών ή άλλων κινημάτων στηρίχτηκαν στο κάλεσμα των νέων που ανήκαν ή ήταν φίλα προσκείμενοι στους ίδιους ιδεολογικοπολιτικούς χώρους με αυτούς. Στην περίπτωση του Διγενή, το προσκλητήριό του ενστερνίστηκαν, ενθουσιωδώς μάλιστα, νέοι από όλους τους τότε υπάρχοντες χώρους της πολιτικής σκηνής της μαρτυρικής πατρίδος. Δεξιοί, κεντρώοι, φιλελεύθεροι και αρκετοί αριστεροί νεολαίοι αγκάλιασαν με θέρμη και στήριξαν τον τιτάνιο εκείνο αγώνα της ΕΟΚΑ που διεξήγαγε ο θρυλικός αρχηγός της είτε από το μετερίζι της θυσίας είτε από άλλες θέσεις που τους τοποθετούσε η οργάνωση. Όντως, με τις πρώτες εκκωφαντικές εκρήξεις που δόνησαν συθέμελα απ’ άκρου σ’ άκρη το νησί, την 1η Απριλίου του 1955, οι Έλληνες της Κύπρου, αψήφησαν την υπεροπλία των Βρετανών αποικιοκρατών, σφράγισαν τα αυτιά μπροστά στην αποτρεπτική λογική και έστησαν τα δικά τους εθνικά θυσιαστήρια που θα οδηγούσαν στη Λευτεριά και την Ένωση. Η διεθνής κοινότητα, έβλεπε ξαφνικά το βασανισμένο κυπριακό ελληνισμό, λαό μέχρι πρότινος φιλήσυχο και υποταγμένο, να σηκώνει κεφάλι υπό την καθοδήγηση ενός δικού του τέκνου, και να αντιστέκεται σθεναρά μέχρις εσχάτων. Οι παράτολμες επιχειρήσεις των μαχητών της οργάνωσης εναντίον βρετανικών στρατιωτικών στόχων, οι μάχες όπου οι αγωνιστές έπιπταν μαχόμενοι γενόμενοι ακόμη και ολοκαυτώματα, η λεβεντιά με την οποία οι Αρχάγγελοι της αγχόνης ανέβαιναν στο ικρίωμα, οι μάχες σώμα με σώμα των νεαρών μαθητών με τους Βρετανούς αποικιοκράτες έκαναν την ΕΟΚΑ να περάσει στη σφαίρα του θρύλου και το Κυπριακό να απασχολει καθημερινά τον διεθνή τύπο. Ο ανθός της κυπριακής νεολαίας, ακολουθώντας πιστά τις διαταγές του αρχηγού της, ώριμος καρπός πλέον, έτρεχε καθημερινά στα μαρμαρένια αλώνια για να αντροπαλέψει τις δυνάμεις του σκότους και της σκλαβιάς, μέχρι την τελική επικράτηση του πνεύματος επί της ύλης και την άφιξη της πανώριας Λευτεριάς στην πολύπαθη Μεγαλόνησο, τον Φεβρουάριο του 1959.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναλογιστούμε λίγο περισσότερο το μέγεθος των αγώνων του Γεώργιου Γρίβα-Διγενή για την πατρίδα μας. Ο άξιος αυτός εθνικός αγωνιστής σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές ανέλαβε την πρωτοβουλία να δράσει, αψηφώντας την όποια προσωπική απώλεια ή κίνδυνο. Αβίαστα, χωρίς δισταγμό, μακριά από προσωπικές φιλοδοξίες και συμφέροντα, επέλεξε το δύσβατο δρόμο του ξεσηκωμού εναντίον μιας ολόκληρης αυτοκρατορίας, εμπνέοντας και ενορχηστρώνοντας τις αγωνιώδεις προσπάθειες των Ελλήνων Κυπρίων να κατακτήσουν το πανανθρώπινο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης που θα οδηγούσε στην Ελευθερία και την Ένωση. Βέβαια, το προϊόν της εν λόγω προσπάθειας δεν ήταν τελικά η ένωση με την Ελλάδα όπως ο κυπριακός ελληνισμός επιθυμούσε. Η ΕΟΚΑ έπραξε το χρέος της στον υπέρτατο βαθμό, φέρνοντας εις πέρας το έργο το οποίο ανέλαβε. Για τα όσα ακολούθησαν μετέπειτα ας αναζητηθούν αλλού οι ευθύνες και όχι στον υπέροχο αυτό αγώνα. Η περιθωριοποίηση, λοιπόν, των θετικών αποτελεσμάτων που επέφερε θα αποτελούσε κατάφωρη αδικία στη διαδικασία αξιολόγησης: η επαναστατική τετραετία 1955-1959 αποτελεί ορόσημο για τη νεότερη ιστορία της Κύπρου εφόσον συνέβαλε τα μέγιστα στην απελευθέρωση του νησιού, τερματίζοντας τη μακροχρόνια ξένη κυριαρχία (διάρκειας 800 περίπου χρόνων).
Ταυτόχρονα, ο Διγενής, μέσω των ατομικών και συλλογικών υπερβάσεων στις οποίες οδήγησε τον κυπριακό ελληνισμό, κράτησε την περηφάνια και την εθνική αξιοπρέπεια της γενιάς του 1955-1959 ψηλά. Ακόμη περισσότερο, επέτρεψε στις γενιές που τη διαδέχτηκαν να υπερηφανεύονται για την πολύτιμη κληρονομιά της τελευταίας αυτής εθνικής επανάστασης του ελληνισμού. Οι τόποι των ολοκαυτωμάτων, των αγχόνων, των βασανιστηρίων, των φυλακών και των στρατοπέδων συγκεντρώσεως που τη σημάδεψαν, κατέστησαν μέχρι τις μέρες μας τεκμήρια ό,τι πιο ωραίου και υψηλού έχει να επιδείξει ο ελληνισμός του νησιού μας.
Στρέφουμε σήμερα, λοιπόν, τη μνήμη μας στο μεγαλείο του αρχηγού της ΕΟΚΑ για να τιμήσουμε με ευγνωμοσύνη και σεβασμό τις ευκλεείς πράξεις του. Επιπρόσθετα, για να περιχαρακώσουμε την εθνική μας συνείδηση και να αντλήσουμε πατριωτικό σθένος προς αντιμετώπιση των παντός είδους επιβουλών. Η επίγνωση της εθνικής συνείδησης, καθώς και του εθνικού χρέους, αποτελούσε εξάλλου την κινητήρια δύναμη πίσω από τις αγωνιστικές πράξεις του Γεώργιου Γρίβα-Διγενή. Αρετές αυτού του είδους επιβάλλονται σε εποχές μεγάλων αμφισβητήσεων, απρόβλεπτων ανατροπών και έλλειψης αισιοδοξίας όπως η δική μας.
Αξίζει, επομένως, κάθε τιμής ο αρχηγός της ΕΟΚΑ, εφόσον μας πρόσφερε μια πατρίδα ελεύθερη, καθώς και το ιδεολογικό οπλοστάσιο για την προάσπισή της. Η δική μας ιερή υποχρέωση απέναντι στην κληρονομιά του είναι η ειλικρινής μελέτη της ιστορίας των αγώνων του κυπριακού ελληνισμού, την οποία ας απαλλάξουμε επιτέλους από τις προκρούστιες πρακτικές της κομματικής μισαλλοδοξίας και τις ερασιτεχνικές αδυναμίες. Πιο επωφελής, όμως, θα αποβεί η ανόθευτη –και το τονίζω αυτό- ανόθευτη διδασκαλία της στα παιδιά μας, εμβολιάζοντας τα με τη δύναμη που εκπορεύεται από τον Κυπριακό Αγώνα του 1955-1959. Γι’ αυτό και εθνικά μνημόσυνα όπως το σημερινό έχουν ιδιαίτερη αξία αφού υπηρετούν αυτόν ακριβώς το σκοπό.
Ας είναι, λοιπόν, αθάνατη η μνήμη του Στρατηγού Γεώργιου Γρίβα-Διγενή, του «Άξιου της Πατρίδος» αρχηγού της θρυλικής ΕΟΚΑ!

*Τον επιμνημόσυνο λόγο είπε ο επιστημονικός συνεργάτης του Μουσείου Αγώνος, Δρ. Ανδρέας Κάρυος.

Σχόλια